Bu atıkların yarısından fazlası (yüzde 54'ü) zirai üretim ve hasat-sonrası elleçleme dahil olmak üzere üretime dönük süreçlerde kaybediliyor Geri kalan yüzde 46 işleme, dağıtım ve tüketimde ziyan oluyor. Küresel ekonomiye yılda toplam 750 milyar Amerikan doları maliyetiyle gıda atıklarını ele almak, doğal kaynaklar üzerindeki basıncı hafifletme ve arz-talep dengesini pekiştirme yönünde önemli bir potansiyel sunar.
2015 yılında Birleşmiş Milletler (United Nations - UN) 2030 yılında kişi başı gıda atık miktarını yarıya indirmeyi onaylamak üzere toplandı. Bu, BM'nin gıda kayıplarının ve gıda atıklarının azaltılmasını global gelişim planlarına alması açısından yeni bir örnek oluşturmaktadır.
Yiyecek israfı çeşitli biçimlerde ortaya çıkabilir. Gelişmekte olan ülkelerde genellikle yetersiz ekipman, taşıma ve altyapı nedeniyle istemeden yapılan israflardan kaynaklanan yüksek oranda gıda kaybı meydana gelir. Yerleşmiş ekonomilerde de yüksek oranlarda gıda atıkları meydana gelir; bunlar tüketicilerin aşırı miktarda satın alması veya perakende satıcıların boyut ve biçim standartlarını karşılama gereksinimi nedeniyle yiyeceği reddetmesi sonucunda yiyecekleri çöpe atmasından kaynaklanırlar.
Sensör tabanlı gıda ayıklama sistemlerinin lider üreticisi olarak TOMRA Sorting Food, gıda atıkları sorunun en üst düzeyde bilincindedir ve gıda atıklarını azaltma hedefine ulaşmak için çiftçiler, işlemciler ve perakende satıcılarla yakın işbirliği içinde çalışır.
TOMRA Sorting Food'dan Eamonn Cullen konuyla ilgili olarak şunları söylüyor: "Üretim hattında bırakılan yiyeceğin miktarı, atık olarak görüldüğünden ve başka bir amaca uygun hale getirilemeyeceği düşünüldüğünden önemli düzeylerde birikebilir. Bu nedenle işlemcilerin atıkları azaltması ve bunu gerçekleştirerek, verimsizlikleri aza indirgemesi, genel giderleri düşürmesi ve kârı artırması için daha fazla motivasyonları bulunmaktadır."
"Gıda atıklarına katkı sağlayabilecek bir dizi unsur bulunmaktadır - bu sadece işlemci ile başlayan bir durum değildir. Gıda atıklarını ortadan kaldırmaya, öncelikle tohumu eken çiftçiye bakarak ve gıda üretim sürecinin her aşamasını inceleyerek teşebbüs edebilirsiniz."
"Atık seviyelerini azaltmanın diğer yolları, bizzat ayıklama makinelerini içerir. Günümüzde gerçek odak noktası, işleme hatlarından ne kadar 'iyi ürün'ün gereksiz yere çıkarıldığı ve gıda ayıklama makinelerinin nasıl optimize edilebileceği olmalıdır. Üretim hattında derinlere ilerlediğinizde haşlama, dondurma ve depolama aşamalarına ulaşacağınızdan, söz konusu ürünün değeri de o kadar yüksek olacaktır."
"Sensör tabanlı ayıklama makineleri bir ürünü atığa göndermek yerine size o ürünün yüzde 70 iyi kalitede olduğunu söyleyebilir, bu durumda ürünün büyük bir kısmı üzerinde, yeniden kullanılabilir olana dek çalışma yapılabilir. Örneğin patatesleri ya da yaban mersinlerini depolarken, ürünün raf ömrünü uzatmaya yardımcı olması için, sağlıklı ürünün küflenmemesini ya da çürümemesini sağlamalısınız."
"Getiri artışı oluşturmak için, sistemler de evrim geçirmeye devam etmelidir. Örneğin, ayıklama makinelerinin üzerindeki ejektörler yavaş yavaş daha küçük ve daha hatasız hale getiriliyorlar, bu da ürünün kusuru giderildiğinde, 10 mm yerine sadece 5 mm iyi ürünün kaybedilmesi anlamına geliyor."
"Bu evrimin hızlı bir şekilde gerçekleştiğini görebiliriz. Yalnızca 15 yıl önce tüm gıda ayıklamalarının yüzde 90'ı manuel işgücü kullanılarak yapılırken, günümüzde Batı Avrupa'da makineler, daha fazla gıda güvenliği ve daha az gıda atığı elde etmek için yıldan yıla yükseltiliyor. Ayrıca operatörlere gerçekleştirmek istedikleri ayıklama işlemi üzerinde daha fazla kontrol olanağı sağlayarak, insan zekasının bir makineye nasıl entegre olabileceğini de görebiliriz."
"Ek olarak, gıda üreticileri ve işlemcileri sürdürülebilirlik planlarını da geliştirmeye çalışıyorlar, çünkü gıda atıklarını azaltmak çok yakında kurumsal sürdürülebilirliği koruma açısından hayati bir önem taşıyacak. Günümüzde, tüm gıda işleme sektörü enerji ve atık konusunda giderek çok daha verimli hale geliyor ve üretim hattının üründen en iyi şekilde yararlanabilmesi için başka birçok türde işleme aracı bulunuyor."
Daha belirgin biçimde ifade edersek, buharlı soyma 4-5 saniyede 1.000 patates soyabilme kapasitesine sahip olduğundan, patates endüstrisinde gıda atıkları ile başa çıkmaya yardımcı olabilecek bir süreçtir. Buharla soyulan patateslerde etli kısım minimum miktarda kaybedilirken, kullanılan buhar miktarında da önemli bir tasarruf sağlanır.
Eamonn bu konuya açıklık getiriyor: "Buharlı soyma, patatesin kabuğunun altındaki nem, yüksek basınçlı buharla ısıtılarak gerçekleştirilir. Buhar çıkışı meydana geldiğinde, nem hızla -bir saniyeden kısa süre içinde-yayılır ve kabuğu, etli kısımdan ayırır. Bu, kullanıcıya patatesin biçimini koruma ve minimum miktarda atık seviyesine ulaşma olanağı sağlar.
"Örneğin, patates kızartması endüstrisindeki önemli bir üretici patates soyma sürecine bir buharlı soyma makinesi ekledikten sonra, hem gıda atıklarının hem de kullanılan buhar miktarının azaltılması sonucu önemli tasarruflar elde etti."
"Bu şirket geçtiğimiz günlerde sunduğu en son sürdürülebilirlik raporunda artık patates için ton başına yüzde 20 daha az buhar gerektiğini ve makinenin makine öncesine oranla çok daha hızlı soyma gerçekleştirerek buharlı soyma işleminin hem para hem de zaman tasarrufu sağladığını açıkladı."
Şu anda dünyanın dört bir yanında TOMRA'nın buharlı soyma makineleri yılda yaklaşık 20 milyon ton patates işliyor.
Ortalama bir kişinin yılda yaklaşık 25 kg patates tükettiği dikkate alınarak randımanda yalnızca yüzde bir oranında olası bir iyileştirme gerçekleştirildiğinde bu yüzde bir oranındaki tasarruf, sekiz milyondan fazla insana herhangi bir ekstra kaynak ya da ekilecek tarım arazisine gerek olmadan patates sağlayabilir.
Sonuç olarak Eamonn, TOMRA Sorting Food'un müşterileri ve diğer birçok firma ile birlikte sürdürülebilir çözümler geliştirmeye devam ettiğini belirtiyor. Eamonn, "Arz ve talep arasındaki -ve gıda israfının ana nedeni olan- fark, ürünleri için pazar bulamayan ve bunları tarlada çürümeye bırakan çiftçilerden, ürün siparişlerini son dakikada azaltarak üreticilerin ellerinde satılmayan ürünler kalmasına yol açan süpermarketlere kadar çeşitlilik gösterir." diyor.
"Gelişme, iyileşme alanları her zaman var olacaktır. İsrafın nerede meydana geldiğini tanımlayarak ve buna gereken şekilde müdahale ederek, doğal kaynaklar üzerindeki basıncı hafifletmeli ve dünya genelinde üretilen ancak hiç tüketilmeyen yiyecek miktarını azaltmalıyız."