Z systemem kaucyjnym nam po drodze

Ustawa wdrażająca system kaucyjny w Polsce przewiduje, że zacznie on działać od 1 stycznia 2025 r. Dlaczego jest wprowadzany? Jakie opakowania po napojach obejmie i gdzie będzie można je zwrócić? Czy sklepy przy stacjach paliwowych mogą dołączyć do systemu kaucyjnego?

Z początkiem 2025 r. zaczną obowiązywać Polskę cele zbiórki dla przedsiębiorców oraz kary za ich niewykonanie. System kaucyjny jest potrzebny do wypełnienia zobowiązań wynikających z ustawy o SUP, aby przybliżyć nasz kraj do rozwiązania problemu z marnotrawstwem surowców i pobudzić gospodarkę o obiegu zamkniętym. Dzięki niemu Polska będzie w stanie zbliżyć się do celów recyklingowych nałożonych przez UE na kraje członkowskie, zgodnie z którymi do 2035 r. powinniśmy osiągać co najmniej 65% recyklingu wszystkich wytworzonych odpadów komunalnych. Wreszcie, co niemniej ważne, to właśnie Polacy chcą systemu kaucyjnego. Liczne badania przeprowadzane w ostatnich latach wśród konsumentów pokazują, że ponad 90% respondentów popiera jego wprowadzenie.

Co będziemy zwracać i gdzie?

Polski system kaucyjny przewiduje, że będziemy zwracać zużyte opakowania po napojach, które zostały wykonane z plastiku (butelki do 3 l), metalu (puszki do 1 l) oraz szkła wielokrotnego użytku (butelki „zwrotne” do 1,5 l). A wszystkie te opakowania będą oznaczone specjalnym logo, które będzie wskazywało, że są one objęte systemem i tym samym każdy sklep będzie musiał pobrać za nie kwotę kaucji. Natomiast nie każdy sklep będzie miał obowiązek przyjęcia zużytych butelek czy puszek. Wszystkie placówki poniżej 200 mkw. powierzchni mogą odmówić ich przyjmowania. Ale mogą też dołączyć do systemu dobrowolnie, podpisując umowę z operatorem. Sklepów uczestniczących w systemie kaucyjnym może być niemal 37 tysięcy łącznie z punktami dobrowolnymi, które podejmą się zbiórki manualnej lub automatycznej. Wśród nich znajdą się duże sklepy, ale też te najmniejsze, które jak wynika z badań rynkowych, chętnie dołączają do systemu ze względu na wiążące się z tym korzyści. Możliwość zwrócenia opakowań do recyklingu przyciąga konsumentów, którzy decydują się na zrobienie tam zakupów. 

Czy sklepy przy stacjach paliwowych dołączą do systemu kaucyjnego?

Tak, ponieważ stanowią jednostkę handlową w rozumieniu ustawy kaucyjnej. A to oznacza, że obowiązują je te same zasady co standardowe placówki handlowe. Mniejsze sklepy przy stacjach paliwowych będą miały obowiązek pobierania kaucji od konsumentów w momencie sprzedaży napojów oraz możliwość dobrowolnego odbierania zużytych opakowań, a te większe – ponad 200 mkw. będą już do tego zobowiązane. Każdy sklep może zdecydować, czy chce odbierać opakowania manualnie, czyli pracownik przy kasie sprawdza czy butelka lub puszka podlegają systemowi kaucyjnemu i wrzuca je niezgniecione do worka na te odpady, czy woli zbiórkę automatyczną – poprzez recyklomaty. W tym drugim przypadku konsument będzie samodzielnie wrzucał zużyte opakowania do recyklomatu, który zliczy je i sprasuje, a konsumentowi wyda bon do realizacji na stacji w formie zakupów lub zwrotu gotówki.

Liczy się wygoda

Doświadczenia innych europejskich rynków udowadniają, że system kaucyjny sprawdza się wtedy, kiedy jest on wygodny dla konsumenta. I takim właśnie istotnym udogodnieniem jest możliwość zwrócenia opakowań „po drodze” podczas jazdy samochodem. W ten sposób stacje paliwowe zyskują kolejnych klientów, którzy zatrzymują się nie tylko po to, aby zatankować samochód, ale też żeby zrobić zakupy, często wykorzystując kwotę zwróconej za oddane opakowania kaucji. Taką praktykę potwierdziły najnowsze badania TOMRA Collection przeprowadzone w 7 europejskich krajach z systemem kaucyjnym. Ankieta wykazała, że możliwość zwrotu opakowań w sklepach pozytywnie wpływa na sprzedaż, ponieważ aż 87% badanych przeznacza zwróconą kwotę kaucji na zakupy spożywcze w tym samym sklepie, w którym mogli oddać zużyte butelki i puszki.

Przykłady stacji paliwowych z zagranicy

Pozostając przy przykładach z innych krajów europejskich z funkcjonującymi systemami kaucyjnymi, możemy wziąć pod lupę Norwegię. Gdzie każdy sklep, który sprzedaje napoje, musi je także odbierać. Co oznacza, że dotyczy to także stacji paliwowych. Większość z nich zdecydowała się na zbiórkę manualną ze względu na małą liczbę zbieranych opakowań, jednak są też przykłady ze zbiórką automatyczną. W Niemczech wyłącznie duże sklepy przy stacjach paliwowych (ponad 200 mkw.) są objęte systemem kaucyjnym i również tam przeważa zbiórka manualna. Rumunia i Czechy, które są na etapie projektowania systemu kaucyjnego, już teraz zdecydowały o tym, że wszystkie stacje paliwowe, jako punkty sprzedaży napojów, będą uczestniczyły w systemie w zakresie zbiórki opakowań.

W uropejskich systemach kaucyjnych zdecydowaną większość stanowią sklepy ze zbiórką manualną, jednak to ta automatyczna ma największy udział w ogólnej liczbie zebranych opakowań do recyklingu. Jest to średnio 95% ze zbiórki automatycznej i 5% ze zbiórki manualnej. Ponadto wspomniane już badanie TOMRA Collection pokazuje, że obecność recyklomatu została uznana za jedno z trzech najważniejszych kryteriów dla wygodnego zwrotu opakowań. Dlaczego? Ponieważ konsumenci mają ułatwiony i szybszy zwrot butelek lub puszek, a urządzenia liczą, analizują pojemniki, odrzucają niekwalifikujące się przedmioty i wypłacają kaucję. To oznacza, że recyklomaty wymagają znacznie mniejszego zaangażowania personelu sklepu. Warto także wspomnieć o tym, że urządzenia te umożliwiają inną formę zwrotu pieniędzy, na przykład na kartę lojalnościową lub w aplikację. A zgodnie z wynikami opisanych wyżej badań, aż 36% respondentów właśnie w ten sposób chciałoby otrzymywać kaucję.

 

Chcesz dowiedzieć się więcej o roli operatora w polskim systemie kaucyjnym? Na przykład tego, że ustawa implementacyjna zakłada – co nie jest standardem, istnienie wielu operatorów. Zajrzyj do artykułu.