Jak GOZ to tylko z nowoczesnym i efektywnym systemem kaucyjnym

Dobrze zaprojektowany, nowoczesny i wydajny system kaucyjny jest w stanie osiągnąć kluczowe cele, czyli poziom zbiórki i recyklingu powyżej 90%, zapewnienie stabilnego strumienia surowca o wysokiej jakości, a także szybkie zmniejszenie ilości odpadów na lądzie i w morzu, przy jednoczesnym zagwarantowaniu maksymalnych korzyści ekonomicznych i środowiskowych dla jego uczestników. Jak ten system powinien wyglądać? Dla każdego rynku inaczej, ponieważ tworzą go lokalna kultura, struktura branży napojowej i sprzedaży detalicznej oraz cele polityczne. TOMRA, bazując na 50-letnim doświadczeniu, zidentyfikowała 12 elementów efektywnego systemu. Wiele z nich zostało zawartych w polskim projekcie ustawy - między innymi zaangażowanie producentów jako odpowiedzialnych finansowo i operacyjnie za stworzenie systemu oraz zbiórka opakowań w sklepach, która ułatwia konsumentom zwrot. 9 na 10 najlepiej działających systemów kaucyjnych na świecie stosuje to rozwiązanie, osiągając średnio zwrot na poziomie 92%.
Warto jednak zwrócić uwagę na cztery kwestie, które sprawią, że polski system kaucyjny będzie jak najbardziej efektywny.

System obowiązkowy dla wprowadzających

Aby osiągnąć najlepsze efekty ekologiczne i ekonomiczne poprzez tworzenie dużych ilości strumieni materiałów wysokiej jakości, w systemie muszą uczestniczyć wszyscy wprowadzający. Dobrowolność przystąpienia do systemu nie daje tego rezultatu, ponieważ decyzja producenta czy importera o nieprzystąpieniu może tworzyć nieuzasadnioną przewagę konkurencyjną dla wprowadzającego nie będącego częścią systemu (niższa cena produktu z perspektywy konsumenta). Stąd też wszystkie istniejące na świecie systemy kaucji na opakowania jednorazowe po napojach są prawnie uregulowane.

Scentralizowany model zarządzania systemem

System kaucyjny zarządzany przez scentralizowaną organizację non-for-profit to obecnie najskuteczniejszy sposób na osiągnięcie maksymalnej integralności systemu, przejrzystości i wydajności. Uzyskujemy dzięki temu również efekt skali, wygodę dla konsumenta, lepszą edukację publiczną, równe warunki konkurencji oraz zapobiega się zjawisku szarej strefy. Z drugiej strony, nawet w zdecentralizowanym modelu, istnieje organizacja "parasolowa" (w przypadku Niemiec o nazwie Deutsche Pfandsystem GmbH). Ma ona zadania związane z regulacją warunków działania systemu kaucji i ich przestrzeganiem, koordynacją optymalizacji, administrowaniem centralnym bankiem danych oraz rejestracją nowych produktów napojowych. Rozwiązanie to poprawia też integralność systemu w przypadku, gdy działa w nim więcej niż jeden operator.

Jednolita kwota kaucji

Przy obecnym kształcie projektu ustawy istnieje ryzyko wprowadzenia różnych wartości kwoty kaucji. To rząd powinien podjąć ostateczną decyzję o jej wysokości. Zapewni to jasne stanowisko, co ma bezpośrednie przełożenie na relacje z konsumentami, którzy, aby zaangażować się w budowanie jego efektywności, muszą go w pełni poznać. W przeciwnym razie może dojść do dezorientacji konsumentów i nieuczciwej konkurencji między produktami.

Szeroki zakres materiałowy

W projekcie ustawy uwzględniono szeroki zakres rodzajów napojów. To dobre rozwiązanie, jednak zakres materiałowy ograniczony do opakowań z tworzyw sztucznych, powinien zostać rozszerzony - im jest on szerszy, tym lepsze efekty środowiskowe i większe zaangażowanie po stronie konsumenta. Aby wykorzystać potencjał systemu, warto włączyć opakowania metalowe. Dzięki temu zwiększy się wskaźnik ich zbiórki i recyklingu o minimum 10%, czyli około 400-900 mln sztuk rocznie. To także szansa na stabilny i czysty strumień surowca dla firm zajmujących się recyklingiem aluminium, a także zwiększenie przejrzystości w zakresie recyklingu, dzięki jasnym zasadom raportowania o liczbie wprowadzonych na rynek, zebranych i poddanych recyklingowi przedmiotów.

Jesteśmy o krok od stworzenia bardzo efektywnego narzędzia wdrażania GOZ i poprawy czystości przestrzeni publicznej i warto wykorzystać sprawdzone i nowoczesne rozwiązania.