Rozszerzona odpowiedzialność producenta

Czym jest rozszerzona odpowiedzialność producenta i dlaczego jest ważna?

Rozszerzona odpowiedzialność producenta (ROP) została wprowadzona w wielu jurysdykcjach na całym świecie, aby zapewnić skuteczne procesy i infrastrukturę do gromadzenia, sortowania i recyklingu odpadów z produktów i opakowań. Obowiązkowe przepisy dotyczące ROP to strategia ochrony środowiska określająca, że odpowiedzialność za zrównoważony i bezpieczny odbiór, recykling i ostateczną utylizację produktów i opakowań po zakończeniu ich cyklu życia powinna spoczywać na producentach, importerach i sprzedawcach detalicznych tych materiałów, a nie na rządzie, społeczeństwie i przemyśle surowcowym. Udział konsumentów jest nadal wymagany, aby ta zmiana polityki odniosła sukces, co projektanci systemów mogą umożliwić, projektując wygodną i łatwą w użyciu infrastrukturę do zbiórki odpadów.

ROP może poprawić obieg zamknięty opakowań przez modyfikacje zarówno na wyższym, jak i niższym szczeblu łańcucha wartości. Okres użytkowania produktów i opakowań można zmaksymalizować przez projektowanie, które priorytetowo traktuje ponowne użycie, naprawę i trwałość. ROP może również zachęcać do projektowania z myślą o możliwości recyklingu (design for recyclability, DfR), tak aby po zakończeniu cyklu życia produktu dostępne były dalsze rozwiązania, które mogą pozwolić przetworzyć materiał z powrotem na produkty wysokiej jakości. Wdrożenie przepisów ROP jest potężnym środkiem poprawy zarówno ilości, jak i jakości tego, co jest poddawane recyklingowi, wspierając w ten sposób przyspieszenie rozwoju gospodarki o obiegu zamkniętym. ROP odgrywa również rolę we wspieraniu ram prawnych odpowiedzialnego zarządzania zasobami, jak określono w Celu zrównoważonego rozwoju (Sustainable Development Goal, SDG) nr 12 Organizacji Narodów Zjednoczonych — „Zapewnienie wzorców zrównoważonej konsumpcji i produkcji”.

Jak działają programy rozszerzonej odpowiedzialności producenta?

Programy ROP są wdrażane przez rządy i nakładają na producentów prawny obowiązek przestrzegania przepisów dotyczących zarządzania cyklem życia ich produktów i opakowań, w tym osiągania celów w zakresie wydajności. Producenci mogą zdecydować, czy chcą samodzielnie spełnić wymagane zobowiązania, czy też zapłacić za zlecenie zarządzania organizacji zewnętrznej, takiej jak Organizacja odpowiedzialności producenta (Producer Responsibility Organization, PRO). Chociaż istnieją podstawowe zasady i elementy, które mają ogólne zastosowanie we wszystkich programach ROP, muszą one również dostosować się do lokalnych warunków — takich jak istniejąca infrastruktura recyklingu, klimat biznesowy i środowisko polityczne — aby odnieść sukces. Jest jasne, że wyższe poziomy recyklingu są łatwiejsze do osiągnięcia, gdy funkcjonują programy ROP.

Jak jest finansowana rozszerzona odpowiedzialność producenta?

ROP jest finansowana przez przemysł: Producenci pokrywają koszty zarządzania cyklem życia swoich produktów i opakowań, w tym zbiórki, sortowania i recyklingu. Producenci tworzą produkty i opakowania wprowadzane na rynek, a tym samym są najbardziej odpowiednimi interesariuszami do wdrażania pozytywnych zmian na końcu cyklu życia produktu. Oznacza to odejście od tradycyjnego podejścia do gospodarki odpadami, w którym odpowiedzialność za finansowanie spoczywa na gminach i mieszkańcach (zwykle przez podatki lub bezpośrednie opłaty abonamentowe). Aby zapewnić zgodność, przepisy ROP zazwyczaj stanowią, że producenci poniosą karę finansową, jeśli nie wypełnią swoich zobowiązań ROP, takich jak osiągnięcie celów wydajnościowych w zakresie recyklingu.

Rozszerzona odpowiedzialność producenta w akcji

Przykładem ROP jest system kaucji zwrotnych (deposit return scheme, DRS) dotyczący pojemników na napoje. System DRS działa przez ulokowanie wartości pieniężnej w odpadach. Konsument wpłaca niewielką, ale znaczącą kaucję przy zakupie napoju w puszce lub butelce, która jest następnie zwracana w całości, gdy konsument zwraca pusty pojemnik, na przykład za pośrednictwem automatu do skupu (reverse vending machine, RVM) w lokalnym sklepie detalicznym. Po zwrocie pustej butelki przez automat do skupu można ją poddać sortowaniu, a następnie ponownie przetworzyć w nowe opakowanie. Kolejnym przykładem jest rozszerzona odpowiedzialność producenta opakowań drukowanych i papieru (printed packaging and paper, PPP). Producenci pokrywają koszty zbiórki i recyklingu papieru drukowanego i opakowań przez operacje zbiórki i recyklingu na wysypiskach. Program jest finansowany przez producentów, a konsumenci nie ponoszą żadnych opłat. Jak ogłoszono w oświadczeniu i stanowisku Fundacji Ellen MacArthur z 2021 r. – Rozszerzona odpowiedzialność producenta – niezbędna część rozwiązania problemu odpadów opakowaniowych i zanieczyszczenia – TOMRA wraz z ponad 150 firmami i kluczowymi interesariuszami na całym świecie zadeklarowała swoje zaangażowanie i wsparcie dla ROP. W Europie przedstawiciele branży produkcji wody mineralnej i napojów bezalkoholowych wyraźnie wskazali swoje wsparcie dla ROP, wzywając do wprowadzenia dobrze zaprojektowanych automatów do zbiorczego recyklingu pojemników na napoje.

Co rozszerzona odpowiedzialność producenta oznacza dla konsumentów?

ROP to podejście branżowe. Udział konsumentów jest jednak niezbędny, aby programy ROP, takie jak DRS, odniosły sukces. Przykładowo producenci mogą projektować opakowania w taki sposób, aby łatwo poddawały się recyklingowi, ale jeśli konsumenci zdecydują się je wyrzucić zamiast poddać recyklingowi, osiągnięcie wysokich wskaźników recyklingu nie będzie możliwe. Aby model ROP odniósł prawdziwy sukces, wymaga zmian w zachowaniu zarówno producentów, jak i konsumentów.

Jaka jest przyszłość rozszerzonej odpowiedzialności producenta?

Przyszłość ROP prawdopodobnie będzie się różnić w zależności od wdrożenia na rynkach rozwiniętych i rozwijających się. Rynki rozwinięte mają pewną podstawową infrastrukturę recyklingu, podczas gdy rynki rozwijające się raczej jej nie mają. Dla rynków rozwiniętych, gdzie celem jest zaprojektowanie 75% opakowań z tworzyw sztucznych z myślą o recyklingu do 2030 r., priorytetem będą systemy wysokiej jakości zapewniające gospodarkę o obiegu zamkniętym¹, podczas gdy na rynkach rozwijających się, gdzie dyskutuje się niższy, 50% cel dla opakowań zaprojektowanych do recyklingu do 2030 r., nacisk trzeba będzie najpierw położyć na budowę powszechnej, ale podstawowej, infrastruktury zbiórki i recyklingu. Umożliwi to spełnienie przepisów ROP.

ROP: tworzenie odpowiedzialności za sposób postępowania z zasobami

ROP to strategiczne podejście polityczne mające na celu zapewnienie, że producenci i wytwórcy biorą odpowiedzialność za cały cykl życia swoich produktów i opakowań. To finansowane przez przemysł podejście zachęca producentów do priorytetowego traktowania projektowania opakowań i zarządzania nimi na bazie hierarchii postępowania z odpadami w celu osiągnięcia lepszych wyników w zakresie ochrony środowiska. Oznacza to, że coraz więcej producentów oferuje ponowne użycie, naprawę i recykling zamiast utylizacji, a także dba o to, aby odpady nie trafiały do oceanów i środowiska. Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o ROP i tym, co oznacza zarówno dla producentów, jak i konsumentów, pobierz najnowszy raport firmy TOMRA . W tym dokumencie przedstawiono szczegółowe informacje na temat tego podejścia oraz tego, w jaki sposób może ono pomóc w przejściu na gospodarkę o obiegu zamkniętym.